Jakie są zachowania żywieniowe małego dziecka

Charakterystyczna dla tego etapu rozwojowego ciekawość poznawcza dziecka odnosi się także do sytuacji związanych
z jedzeniem. Dziecko nie tylko przygląda się podawanym mu przez rodziców różnym daniom, ale także dotyka ich i smakuje. Wrażenia dziecka związane z rozpoznaniem nowego smaku i jego akceptacja nie dokonują się automatycznie. Ma bowiem wrodzoną preferencję smaku słodkiego. Dość często zdarza się, że np. dwulatek odmawia jedzenia proponowanej potrawy z uwagi na „inne” niż dotychczas doznania smakowe – złości się i wypluwa jedzenie. Część matek w takiej sytuacji wycofuje się z podawania nowej potrawy. Tymczasem najlepszym rozwiązaniem jest stopniowe i cierpliwe oswajanie dziecka z nowym smakiem oraz konsekwentne zachęcanie go do spróbowania symbolicznej łyżeczki nowego pokarmu. Spokojna postawa rodzica oraz atrakcyjne dla dziecka formy podania innego smakowo posiłku, np. na nowym, kolorowym talerzyku, w fantazyjnych kształtach (zwierzątka, słoneczka, serduszka) mogą być pomocne w przekonaniu dziecka do próbowania potrawy. Pozytywny efekt można zaobserwować już po kilku/kilkunastu próbach – dziecko zazwyczaj samo otwiera buzię przed następną porcją. Dziecko w okresie poniemowlęcym potrafi już stosunkowo
dobrze porozumiewać się z otoczeniem, radzi sobie także w prostej samoobsłudze oraz w próbach samodzielnego jedzenia. Zdaje sobie także sprawę, że płacz i krzyk mogą być sposobem na osiąganie celu, jakim jest dla niego np. uzyskanie od rodzica ulubionej przekąski, deseru, słodkiego napoju. Dlatego pożądane są czasem zmiany w tym, czego dziecko się nauczyło, ponieważ wzory postaw i zachowań (także dotyczące jedzenia) utrwalone w pierwszych latach życia dziecka mają tendencję do przetrwania bez względu na to, czy są korzystne czy niekorzystne. W kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych u dziecka istotne są nie tylko cierpliwość i konsekwencja rodziców, ale także ustalenie przez nich czytelnych dla dziecka zasad odnoszących się do sytuacji jedzenia/karmienia, co jest niezbędne przy realizowaniu zaleceń żywieniowych.  

• Jakie są potrzeby żywieniowe dziecka w okresie poniemowlęcym? 

W żywieniu dzieci szczególną uwagę należy zwrócić na częstość spożywania posiłków i ich organizację, dobór produktów w diecie, wartość energetyczną i odżywczą oraz nawyki i zachowania żywieniowe. Właściwa organizacja posiłków podawanych dziecku w ciągu dnia zabezpiecza odpowiednią podaż energii, a także częściowo zapobiega błędom żywieniowym. 

Małe dzieci powinny otrzymywać w ciągu dnia 4–5 posiłków – 3 podstawowe i 1–2 uzupełniające.

Dzieci młodsze w drugim roku życia niekiedy wymagają większej liczby mniejszych objętościowo posiłków. Wartość energetyczna i odżywcza diet dzieci powinny realizować zapotrzebowanie żywieniowe dzieci określone w normach.

Według obowiązujących aktualnie norm ustalono, że: 

1. Zapotrzebowanie na energię należy indywidualizować w odniesieniu do masy ciała dziecka. U dzieci w wieku 13–36 miesięcy dobowe zapotrzebowanie na energię w przeliczeniu na jeden kilogrammasy ciała wynosi ok. 83 kcal.
2. Minimalna ilość białka nie powinna być niższa niż 1g/kg masy ciała dziecka i wyższa niż 15% energii z białka w całodziennej zalecanej puli energetycznej (1000 kcal). Norma dzienna to 14 g.
3. Tłuszcze powinny dostarczać 35–40% całkowitej energii tak, aby zabezpieczać wydatek energetyczny dziecka, jego wzrost i rozwój. Bardzo ważna jest podaż odpowiedniej jakości tłuszczu, w tym źródeł nienasyconych kwasów tłuszczowych (oleje roślinne), a zwłaszcza długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (ryby). Normy żywienia dla najważniejszych długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (DWKT) ustalono na poziomie: dla kwasu dokozaheksaenowego DHA – 100 mg/dobę (dla dzieci wieku 7.–24. miesiąca życia), a dla kwasów eikozapentaenowego EPA i DHA łącznie – 250 mg/dobę (dla dzieci w wieku 2 lat i powyżej).
4. Udział energii z węglowodanów w ogólnej puli energetycznej powinien wynosić 45–65%. Należy ograniczać tzw. cukry dodane (czyli cukry stosowane w produkcji żywności i przygotowywaniu potraw) do poniżej 10% energii ogółem. Zaleca się podawać produkty, które są źródłem węglowodanów złożonych, takie jak pełnoziarniste pieczywo, kasze, makaron i produkty z mąki z pełnego przemiału. Takie produkty dostarczają odpowiednią ilość błonnika, który reguluje pracę przewodu pokarmowego. Zapotrzebowanie na błonnik dla dzieci w wieku 1–3 lat wynosi 10 g/dobę.
5. Zapotrzebowanie dziecka w wieku 13.–36. miesiąca życia na wapń wynosi 700 mg, na witaminę D – 15 μg (600 j.m.) – 25 μg (1000 j.m.) w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, na żelazo – 7 mg, a na jod – 90 μg. Te składniki są najczęściej niedoborowe w diecie małych dzieci.
6. Głównym źródłem płynów powinna być woda dobrej jakości. Dzieci nie powinny pić słodzonych i gazowanych napojów.

Żywienie dzieci karmionych piersią

Karmienie piersią daje wiele korzyści zdrowotnych zarówno dziecku, jak i jego matce.

Warto wiedzieć, że: 

• Karmienie wyłącznie piersią do około 6. miesiąca życia jest optymalną metodą żywienia młodszych niemowląt
• Zdrowe niemowlęta powinny być karmione piersią „na żądanie”, czyli odpowiednio do potrzeb swoich i matki.
• Niemowlęta w I półroczu zwykle są karmione kilkanaście razy na dobę (w dzień i w nocy), a w kolejnych miesiącach życia dziecka (II półrocze) liczba karmień ulega stopniowemu ograniczeniu.
• Między 6. a 9. miesiącem życia nabywane są także umiejętności żucia, gryzienia oraz sprawności manualnej do spożywania różnorodnych pokarmów. Dziecko zaczyna interesować się jedzeniem, sięga po żywność i przenosi ją do ust, smakuje, próbuje gryźć. W tym okresie pokarm naturalny pokrywa około 70% zapotrzebowania energetycznego, a pomiędzy 9.–11. miesiącem życia dziecka pokarm ten pokrywa już tylko około 55% jego zapotrzebowania energetycznego, stąd konieczne jest rozszerzanie diety.
• Po wprowadzeniu żywności uzupełniającej zwiększa się wartość energetyczna i odżywcza diety. Dziecko poznaje nowe smaki, zapachy i różne konsystencje pożywienia. Stymulowany jest rozwój motoryki jamy ustnej.
• W żywieniu dzieci karmionych piersią korzystne jest wprowadzenie od 2 do 3 posiłków uzupełniających dla dzieci w wieku 6.–8. miesiąca życia i 3–4 posiłków pomiędzy 9. a 24. miesiącem życia, z dodatkowymi zdrowymi przekąskami (od 1 do 2 dziennie/dzieci w wieku ok. 12 miesięcy), takimi jak: miękkie kawałki owoców, chleba czy ciasta przygotowanego w domu.
• Karmienie piersią powinno być kontynuowane, co najmniej do ok. 12. miesiąca życia i może być nadal prowadzone w drugim i trzecim roku życia, tak długo jak sobie tego życzy matka i dziecko. Nie ustalono górnej granicy wieku, do której dziecko może być karmione naturalnie. 

 

Jak planować posiłki dla dziecka

Prawidłowa dieta dzieci jest jednym z elementów umożliwiających ich optymalny wzrost, rozwój i zdrowie. Pod pojęciem takiej diety rozumieć należy urozmaicony, polecany w żywieniu dzieci asortyment żywności, właściwą liczbę posiłków o odpowiedniej wartości energetycznej i odżywczej. Dieta dziecka będzie prawidłowo zbilansowana pod względem
energii i ważnych składników pokarmowych – białka, tłuszczu, witamin i składników mineralnych, zwłaszcza żelaza, wapnia i jodu wtedy, gdy w kuchni domowej wykorzystane zostaną różnorodne produkty spożywcze – mleko i produkty mleczne, pieczywo, kasze, mięso, drób, ryby, owoce i warzywa, a przygotowywane posiłki będą urozmaicone.

Przy planowaniu diety dziecka pomocny może być modelowy talerz żywieniowy, który obrazuje udział poszczególnych grup produktów wyrażony w ilościach porcji w całodziennym jadłospisie dziecka.

 

 

Przykłady produktów zalecanych w  żywieniu dzieci w wieku 13–36 miesięcy.

 

Jakie powinny być wielkości porcji 

Jak prawidłowo ułożyć dietę dziecka 

Dieta dziecka powinna być:
UROZMAICONA – pod względem doboru produktów spożywczych,
UREGULOWANA – pod względem częstości i pory spożywania posiłków,
UMIARKOWANA – z dostosowaną wielkością porcji posiłków/potraw do potrzeb dziecka,
Z UNIKANIEM – nadmiaru cukru i soli oraz substancji dodatkowych (np. barwniki, konserwanty)

W poniższej tabeli przedstawiono zasady łączenia różnych produktów w całodzienne menu dla dziecka.

 

W każdym posiłku należy uwzględniać rozmaite produkty spożywcze: