Rodzaj badania medycznego, podczas którego mierzy się objętości i pojemności płuc oraz przepływy powietrza znajdującego się w płucach i oskrzelach w różnych fazach cyklu oddechowego. Spirometria ma na celu określenie rezerw wentylacyjnych układu oddechowego. To najczęstsze badanie czynnościowe płuc, niezbędne do diagnozowania i kontrolowania leczenia chorób obturacyjnych, które powodują zwężenie dróg oddechowych i utrudniają oddychanie.
Choć spirometria bywa trudna do wykonania i w przebiegu procedury zdarzają się błędy, mimo to uchodzi za jedno z podstawowych badań dodatkowych, na jakie powinni kierować lekarze podstawowej opieki zdrowotnej.
Wskazania do wykonania badania:
- astma oskrzelowa lub jej podejrzenie;
- diagnostyka POChP (przewlekłej obturacyjnej choroby płucnej);
- przewlekły kaszel, odkrztuszanie dużej ilości wydzieliny;
- świszczący oddech;
- nawracające infekcje;
- łatwe męczenie się przy wysiłku;
- duszność spoczynkowa lub wysiłkowa;
- przewlekłe zmęczenie;
- ból w klatce piersiowej;
- deformacje klatki piersiowej, skrzywienie kręgosłupa;
- palenie papierosów;
- choroby przewlekłe przebiegające z zajęciem miąższu płuc /np. choroby nerwowo-mięśniowe, tkanki łącznej/;
- orzecznictwo o stanie zdrowia.
Przygotowanie do badania
Spirometria wymaga odpowiedniego przygotowania. Wybierając się na spirometrię, należy założyć wygodne, niekrępujące ruchów brzucha i klatki piersiowej ubranie. Należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:
- palenie papierosów – przerwa między ostatnim wypalonym papierosem a spirometrią powinna wynosić 24 godziny (minimum to nie mniej niż 2 godziny);
- alkohol – przed spirometrią jest przeciwwskazany;
- wysiłek fizyczny – 30 minut przed spirometrią nie powinno się wykonywać intensywnego wysiłku fizycznego;
- obfity posiłek – należy zachować dwugodzinną przerwę między takim posiłkiem a spirometrią;
- leki – w przypadku przyjmowania na stałe jakichkolwiek leków, powinno się poinformować o tym lekarza zlecającego wykonanie spirometrii, gdyż w pewnych sytuacjach konieczne jest odstawienie leków na pewien czas.
Przebieg zabiegu
Spirometria jest wykonywana za pomocą aparatu, który nazywa się spirometrem. Badanie wykonuje się w pozycji siedzącej. Osobie badanej zaciska się skrzydełka nosa (specjalnym klipsem), a oddychanie odbywa się ustami przez jednorazowy ustnik spirometru. Należy objąć szczelnie ustnik aparatu wargami i dokładnie wykonywać polecenia technika prowadzącego badanie. Na dany znak nabiera się maksymalnie głęboko powietrza, po czym wykonuje jak najmocniejszy i najszybszy wydech. To pierwsza „trudność techniczna” (można to sobie przećwiczyć – trzeba dmuchnąć możliwie najmocniej).
Następnie kontynuuje się wydech jak najdłużej. Wkrótce ma się wrażenie, że w płucach nie zostało już w ogóle powietrza – nie wolno się poddawać, trzeba dalej dmuchać, aż do momentu, kiedy technik powie, że można już przestać. Poprawne wykonanie spirometrii wcale nie jest takie proste, ale warto się postarać. Badanie nie jest szkodliwe dla zdrowia, a uzyskuje się wiarygodny i co ważniejsze powtarzalny (czyli podobny za każdym razem) wynik. Próbę zwykle powtarza się trzy razy, raz za razem, a uzyskane wyniki powinny być podobne – jest to jeden z warunków poprawnego wykonania badania.
Przeciwwskazania do badania
- tętniak aorty lub tętnicy mózgowej;
- przebyta w niedawnym czasie operacja oczu;
- przebyte odwarstwienie siatkówki;
- dolegliwości bólowe po operacji w obrębie jamy brzusznej lub klatki piersiowej, utrudniający pełny wdech i wydech;
- krwioplucie o nieznanej przyczynie;
- odma opłucnowa (do miesiąca wcześniej);
- świeży zawał serca lub udar mózgu;
- względnymi przeciwwskazaniami do wykonania procedury mogą być także: demencja; uporczywy kaszel lub inna dolegliwość, która utrudnia umiejętność pełnej koordynacji wdechu i wydechu, a także wysiłkowe nietrzymanie moczu.
Odbiór wyniku
Wyniki spirometrii są przedstawione w postaci wartości liczbowych oraz wykresów i są dostępne dla pacjenta bezpośrednio po badaniu. Spirometria wymaga interpretacji wyników przez lekarza.
